Als je opgroeit in een warm bad van hoop, vrijheid en gelijkheid, dan zit dat automatisch in je genen. Als kleindochter van de op tweede kerstdag overleden Nobelprijswinnaar Desmond Tutu geeft Mungi Ngomane de wijsheden uit de Afrikaanse levensfilosofie aan ons door via het boek ‘De lessen van Ubuntu’. Als zwarte Afrikaanse leven in het door de Trumpiaanse politiek verdeelde USA bracht Mungi persoonlijke levenslessen. ‘Verdriet bracht een tegenreactie in mij boven’.  

Ze vond ‘m zeer eervol, de vraag van uitgever Penguin (in Nederland Harper Collins, red.) om een boek over Ubuntu te schrijven. En omdat ze zelf geen schrijfster is, roemt ze de eindredacteur die ‘mijn kromme zinnen recht trok’. Behalve een prachtig omslagen boek vol wijsheden, bracht het bij Mungi Ngomane ook veel herinneringen aan haar kindertijd boven. Ze vertelt: “Hoewel ik geboren en getogen ben in de Verenigde Staten, maakte mijn moeder er een punt van om ons op te voeden zoals ze dat in Zuid-Afrika gedaan zou hebben. Wij moesten bijvoorbeeld respect voor volwassenen tonen door mensen niet bij hun voornaam te noemen, maar altijd ‘oom’ of ‘tante’ aan iemands naam toe te voegen. De kinderen met wie wij opgroeiden waren altijd verbaasd dat wij zoveel ooms en tantes hebben. (lacht).”

Verbondenheid voelen

In haar boek geeft Mungi veertien lessen uit Ubuntu die haar vormden. ‘Respect voor verschillen’ staat haar het meest bij: “Omdat mijn broer en ik zoveel ruzie maakten – we zijn gewoon totaal verschillende persoonlijkheden – leerde mijn moeder ons ook om elkaars woorden te herhalen. Vaak bleek dan dat wat we dachten te horen niet klopte. Mijn moeder zei dan: ‘Dat is niet wat hij/zij zei, probeer het nog eens’. Dat vonden wij destijds natuurlijk vreselijk, maar het was een prima manier om ons te doen beseffen dat we – vooral tijdens een ruzie – horen wat we willen horen. En niet wat er daadwerkelijk gezegd wordt. Toen ik dit boek aan het schrijven was, besefte ik weer dat zij in onze opvoeding heel goed wist waarmee ze bezig was. Zelfs als vrienden of familieleden ben je totaal verschillende mensen met eigen ervaringen en gevoelens. Wees er dus op voorbereid om het oneens te zijn, en om je te realiseren dat je het met elkaar moet doen en dus respectvol te blijven. Dat geldt niet alleen voor mensen die dichtbij je staan, maar ook voor onbekenden die je misschien nooit meer zult zien. Het onderwerp waarover je ruziet zal steeds in andere vormen en mensen bij je terugkomen, net zo lang totdat je het in jezelf oplost. Dan pas verdwijnt het uit je leven. Je moet dus leren kijken naar je eigen diepere lagen, je diepere drijfveren.”

Die drijfveren zijn bij Mungi duidelijk spiritueel getint. Hoe ziet zij de kerk van tegenwoordig? “Ik ben niet religieus,” zegt ze kordaat. “Dat is apart als zowel je grootvader, moeder en tante dat wel zijn. Tijdens familievakanties zorgde mijn grootvader er altijd voor dat we iedere ochtend naar de kerk gingen. Als kind is dat niet leuk. Zeker niet als je ook naar het strand kunt gaan, en zwemmen met dolfijnen. Ik ondersteun mijn familieleden die wel in de kerk werken wel, maar ik voel zelf niet de behoefte om me bij een kerk aan te sluiten. Ik heb dat niet nodig om me verbonden te voelen. Wat mij niet bevalt aan religie, is dat het je een kant op dwingt. Wie ben ik om iemand anders voor te schrijven hoe hij of zij moet leven? We interpreteren de dingen die gebeuren in het leven tenslotte allemaal anders. Daarbij: er zijn zoveel mensen betrokken geweest bij het schrijven van de Bijbel en andere religieuze teksten dat je gewild en ongewild ook hun interpretatie ervan meekrijgt. Ik houd ook niet van het oordelen en veroordelende toon die in deze interpretaties zit. Dat kan tenslotte ook gebruikt worden voor het slechte. Gelukkig is mijn familie erg ruimdenkend, dus ze vindt mijn visie op religie ook oké. Ze laat me vrij in mijn keuzes. Aan de ander kant begrijp ik ook heel goed dat de kerk voor velen een steun kan zijn.”

Gezonde grenzen

De Amerikaanse politiek onder Donald Trump baarde Mungi uiteraard veel zorgen. “Als je leeft in een land dat wordt geleid door iemand die van mening is dat mensen ongelijk zijn en die rassenhaat aanwakkert, dan heb je een probleem. Mensen kunnen niet tot bloei komen –of zelfs overleven – in zo’n omgeving. Na de verkiezing in 2016 ben ik een tijdlang van social media af gegaan. Ik had erop gerekend dat Hillary Clinton zou winnen en toen dat niet gebeurde en het internet werd overspoeld met giftige haatzaaierij werd ik daar heel verdrietig van. Al die nare dingen die gezegd worden over vrouwen, gekleurde mensen en immigranten… Ik heb van mijn moeder veel zelfvertrouwen meegekregen, maar toch is moeilijk om aan te horen. En te beseffen dat die man is gekozen door mensen die er blijkbaar hetzelfde over denken. Ik ben opgevoed met vrouwen- en mensenrechten in het achterhoofd, dus hoe kan het zijn dat deze thema’s zeventien jaar later nog steeds spelen? Deze mannen hebben dochters! Hoe kunnen zij hun gedrag naar hen toe verantwoorden? Kennelijk vinden ze het oké en dat is angstaanjagend. Want dan gaat het niet eens meer alleen om het uitoefenen van macht, maar ook om het delen van die macht met anderen die er net zo slecht mee omgaan. Gelukkig bracht dat verdriet ook een tegenreactie in mij op gang. Dus: aan de slag om het tij te keren! Goddank dus voor Greta Thunberg en de haren. Als je bedenkt dat jongeren de toekomst zijn, gaat het daarmee de goede kant op. Als de mensheid wat meer op dezelfde golflengte zou zitten, zou alles veel gemakkelijker zijn. Toch heb ik hoop. Misschien hebben we niet dezelfde ideeën over ‘hoe’, maar als we maar de wil om tot het goede te komen er is, dan komen we er wel. Na het schietincident in maart 2019 in Nieuw Zeeland, had ik veel bewondering voor de vrouwelijke president daar: zij besloot om de dader niet te benoemen, alleen de slachtoffers. En men besloot om aan ‘gun buyback’ te doen. Ondertussen ondersteunen wij de juiste politieke bewegingen en doen mee aan protesten.”

Niet te vergelijken

Mungi zit inmiddels weer op social media, maar bouwde ‘gezonde grenzen’ in. “Ik mag van mezelf maar een uurtje per dag op social media en dan volg ik alleen mensen met interessante, positieve berichten en mensen met wie ik interesses deel, zoals Greta Thunberg. Toch was het lastig om de balans te vinden op social media waarop iedereen maar van alles roept. Zelfs toen de foto van Prins Harry en Meghan Markle met mijn boek in hun handen op social media verscheen, kwamen er veel negatieve reacties. Niet naar mij toe, maar naar hen! Ik dacht echt: ‘Waarom??’ Wat helpt is me realiseren dat social media de werkelijkheid niet weerspiegelt.”

De media en social media lokken een sfeer uit waarin je jezelf vergelijkt met anderen. Zeker jonge meiden zijn gevoelig voor de meningen van influencers, glossy magazines en tabloids. Hoe gaat Mungi hiermee om? “Ik heb in mijn jeugd veel op meisjesscholen gezeten en ik was vaak ook de enige of een van de weinige zwarte kinderen. Ik vergeleek mezelf dus zeker met andere meiden, maar ik had niet de toegevoegde afleiding dat jongens ook nog eens iets van me vonden. Het ging daarom minder over uiterlijkheden en meer over wie de slimste van de klas was. Negatieve zelfpraat kon ik daarom gemakkelijker pareren met ‘ik ben misschien niet de beste in dit, maar wel in dit’. We hebben allemaal onze gaven en sterke punten. Ik zeg ook altijd, de mensheid is geen smeltkroes, maar een mozaïek. Ook in ons onderbewustzijn vergelijken we onszelf toch met elkaar, we laten op social media meestal niet onze missers zien. Dat doe ik zelf ook niet. Toch heb ik bewondering voor bloggers en accounts die zich helemaal blootgeven. Met authentiek en benaderbaar zijn, help je je volgers. Wat mezelf aan gaat: ik hoef niet zo nodig alles te delen, dat zit gewoon niet in mijn aard.” 

Gedachten lezen

Mungi woont sinds kort samen in Atlanta, in de Amerikaanse staat Georgia met haar vriend, die ook voor de Tutu Foundation UK werkt. Hoe houdt ze haar relatie goed? “Omdat we allebei zoveel reizen maken we kwaliteitstijd voor elkaar en houden wekelijks een Sunday Session. Daarbij zetten we minimaal een uur lang onze telefoons, televisie of muziek uit. En praten over alles wat we graag met elkaar willen delen. Dat helpt. Voordat ik naar Amsterdam reisde voor interviews over mijn boek, was ik nogal zenuwachtig. Voorheen zou ik dat niet hebben verteld tegen mijn partner, maar nu vroeg ik begrip voor het feit dat ik daardoor misschien wat afwezig of snibbig zou zijn. Zodat hij rekening met me kon houden. Begrip helpt om meer begrip voor en beter contact met elkaar te krijgen.” 

Hoe ervaart zij de verschillen in communicatie tussen man en vrouw? “Ik merk wel dat vrouwen vaak willen dat mannen hun gedachten lezen,” zegt ze. “Ze zien dat als een bewijs van liefde. Vrouwen zijn gecompliceerd. Mannen zijn beter in het bediscussiëren van dingen en om ze vervolgens te laten gaan. Vrouwen willen erover blijven praten. Niet omdat we willen dat mannen het probleem voor ons oplossen, maar iets van alle kanten belichten en herkauwen helpt ons om informatie te verwerken. Ik zeg dan vaak: ‘Geef me een beetje tijd’. Ik leer ook veel van het luisteren naar podcasts, bijvoorbeeld van theskinnyconfidential waarin een stel onder meer relaties bespreekt. Ze doen twee afleveringen per week en laten bijvoorbeeld ook therapeuten en schrijvers aan het woord. Niet alleen over relaties en liefde, maar ook over zaken doen. Tijdens een Sunday session komen bij ons vaak onderwerpen langs die we gehoord hebben op deze podcast.”

Ook haar moeder is een bron van wijsheid en inspiratie voor Mungi. “Zij werd altijd aangekondigd als ‘de dochter van Desmond Tutu’, zegt ze. “Begrijpelijk, maar ook raar. Ik ben natuurlijk bevooroordeeld, maar ik vind mijn moeder geweldig en helemaal autonoom. Gelukkig heb ik een andere achternaam, dat maakt het op mezelf staan wat gemakkelijker. Maar mijn beroemde opa opende natuurlijk wel deuren. Door de jaren heen heb ik veel bazen en leraren gehad die zeiden: ‘Nu je binnen bent, moet je je wel extra bewijzen.’ Ik snap dat nu. Ook ik wil mijn eigen succes, mijn eigen dingen delen in de wereld. Ik vind mijn moeder een geweldige spreker. Ik weet niet of ik ooit zo goed word. Mijn vriend heeft niets met religie, maar die gaat speciaal naar de kerk om haar te horen spreken. Wat ze me leert is om verhalen onthouden zodat je ze met andere verhalen kunt verbinden. Zodat ook mijn boodschap goed naar voren komt.”

Top 3 Tips van Mungi

1. Vind je doel (in het leven). Wat maakt jou enthousiast, waarin ‘verlies’ je jezelf?

2. Focus je inspanningen. Voel de betrokkenheid en ga over tot actie.  

3. Deel je ervaringen. Omdat ze anderen inspireren om hetzelfde te doen.  

Het zit in de genen

Mungi’s opa Desmond Mpilo Tutu (7 oktober 1931 – 26-12-2021) was de eerste zwarte aartsbisschop van de Anglicaanse kerk in Kaapstad. Voor zijn enorme inspanningen op het gebied van mensenrechten en zijn strijd tegen apartheid kreeg hij in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede. De Tutu Foundation, die zijn wortels heeft in Engeland, werd in 2007 opgericht om, in de woorden van Tutu: “Levens en samenlevingen te transformeren door te bouwen aan vrede, respect, begrip en verbindingen tussen mensen.” Sinds 2010 was Desmond Tutu met pensioen, maar hij was nog jaren een graag geziene gast en spreker. Hij schreef de kinderbijbel ‘Kinderen van God’ die in 14 talen verscheen. In 2014 verscheen het boek ‘Het boek van Vergeving’ dat hij samen met zijn dochter Mpho schreef. Desmond Tutu overleed op tweede kerstdag 2021. Hij wordt op 1 januari 2022 begraven.