Sweet Dreams! Slapen kun je leren

Het is niet alleen een van de grootste mysteries, maar ook een van onze meest geliefde bezigheden: slapen! Iedereen weet hoe rot je je kunt voelen als het niet lukt. En hoe heerlijk & heftig onze dromen kunnen zijn. Ga mee voor een duik in dromenland.

Door Viola Robbemondt © House of TXT

We brengen maarliefst een derde van ons leven slapend door. En behalve dat slapen en dromen enorm belangrijk zijn voor een gezond leven, zijn wetenschappers er nog steeds niet achter waar het exact voor dient. De werking van ons brein is al jaren een hot item binnen de slaapwetenschap. Daarom wordt er veel onderzoek gedaan naar het hoe & waarom van ons slaapgedrag. Duidelijk is inmiddels wel dat we voor een deel slapen om ons geheugen voor te bereiden op de volgend dag zodat je normaal kunt functioneren. Slecht slapen leidt tot een heel scala aan klachten, waaronder concentratiestoornissen, een slecht humeur en vermoeidheid.

Niet slapen is dodelijk

Door slaapgebrek wordt het deel van de hersenen waar gepland wordt en waar beslissingen worden genomen afgesloten. Daarbij worden de meer primaire neurale functies, zoals de vecht-of-vlucht reflex in de hersenen, geactiveerd. Krijg je te weinig slaap, dan schiet je hierdoor al gauw in extremen. Waardoor je beoordelingsvermogen ondermijnt wordt. Helemaal niet slapen is na een aantal dagen zelfs dodelijk. Mensen wakker houden werd tijdens oorlogen zelfs gebruikt om gevangenen te martelen…

Hallucinaties

Sommige mensen zien het juist als een uitdaging om te kijken hoe lang ze zonder zzz’s kunnen. Een Amerikaanse scholier, Randy Gardner, deed in 1964 een gooi naar het record ‘niet slapen’ voor het ‘Guiness Book of World Records’. Hij hield zichzelf 264 uur – dat is ruim elf etmalen – wakker. De dokters die hem onderzochten vonden dat het nog redelijk goed met hem ging. Hij had ‘slechts’ trillende vingers. Een hartruis. Wegdraaiende ogen. Kon niet meer praten. En had een emotieloze uitdrukking op zijn gezicht. Gelukkig was dit allemaal over nadat hij na afloop vijftien uur achter elkaar had geslapen. Hij hield er geen nadelige gevolgen van over. En het record staat tot op de dag van vandaag. Toch is het gevaarlijk om zo lang niet te slapen, aldus de begeleiders. Gardner begon namelijk op dag vier al te hallucineren. Hierbij zag hij een verkeersbord voor een mens aan. En dacht dat hij een beroemde sporter was. Op dag tien was Gardner bijna voortdurend paranoïde.

Diepe slaap

Dat er van alles gebeurt in je slaap, is duidelijk. Soms wordt je badend in het zweet wakker na een nachtmerrie. Of sta je vrolijk en opgewekt op omdat je je geliefde hebt ontmoet in dromenland. Ieder mens droomt in zijn slaap. Ook mensen die zeggen dat ze het nooit doen. En dromen roepen vaak heftige emoties op. Weleens wakker geworden van je eigen gelach? Je kussen nat van de tranen die je huilde in je slaap? Of staat het (angst)zweet je ’s ochtends op je rug? Slaapwetenschappers weten dat als je ’s avonds in slaap valt, je al gauw in een diepe slaap komt. Lichaam en geest rusten uit, en herstellen zich. Na ongeveer een uur volgt de R.E.M. (Rapid Eye Movement) slaap, waarin dromen voorkomen. Deze fase schijnt erg belangrijk te zijn voor onze (geestelijke) gezondheid. In eerste instantie duurt die ongeveer tien minuten. Daarna keer je terug naar de diepere slaap. Deze cyclus duurt ongeveer tachtig tot negentig minuten. In een nacht vinden ongeveer vier opeenvolgende van deze cycli plaats, waarin de R.E.M. slaap steeds iets langer wordt. Deze kan, net voordat je ’s ochtends wakker wordt, wel een uur duren. Zodat je tijdens een acht uur durende slaap ongeveer twee uur in een R.E.M. slaap en dus dromend hebt doorgebracht. Word je vlak na of tijdens deze R.E.M. slaap wakker (gemaakt) dan onthoud je wat je gedroomd hebt.

Alleen maar voor uitgeruste hersens?

Maar is onze gezondheid dan de enige reden waarom we dromen? De wetenschap heeft er geen sluitend antwoord op, al zijn er veel theorieën. In de jaren tachtig dachten sommige onderzoekers bijvoorbeeld dat herinneringen overdag op elkaar gestapeld werden omdat er in de schedel niet genoeg ruimte zou zijn. Herinneringen zouden dan gedeeltelijk dezelfde neuronen in gebruik hebben. Hierdoor zou tijdens de REM-slaap alle overbodige informatie ‘weggegooid’ worden en in dromen ‘gestopt’. Een andere theorie beschrijft dat delen van de hersenen die overdag kritisch moeten nadenken en herinneringen opslaan, ’s nachts moeten uitrusten en dan inactief zijn. Het zou verklaren waarom we in dromen zo goedgelovig zijn. En waarom we onze dromen zo snel weer vergeten. Die delen van de hersens zijn tenslotte tijdelijk uitgeschakeld. De wetenschapper Carl Gustav Jung (1875-1961) had echter heel andere ideeën over dromen. Hij was ervan overtuigd dat ze belangrijke boodschappen bevatten, bedoeld om naar te luisteren. Jung was ervan overtuigd dat dromen ons helpen ons bewust te worden van onze diepste verlangens. En dat ze ons hierdoor helpen onze ambities te verwezenlijken. Velen zijn het vandaag de dag nog eens met deze theorie waarbij ons onderbewuste ons via dromen duidelijk maakt waarmee we in ons leven bezig zijn.

De betekenis van je dromen

Er zijn veel verschillende soorten dromen. Sommige kun je gemakkelijk verklaren. Andere stellen je voor een raadsel. Hier een paar varianten:
*Verwerkingsdromen zijn nodig om de belevenissen van de dag te verwerken.
*In fantasie- en wensdromen komt van alles tot leven, meestal gaat het om prettigs om dingen die je graag zou willen (hebben).
*Repeterende dromen zijn de dromen die je – volgens droomonderzoekers – iets duidelijk willen maken. Ze komen net zo lang terug tot je de boodschap begrepen of verwerkt hebt.
*Zowel Mozart als Beethoven zeiden hun muziek gekregen te hebben via inspiratiedromen.
*Veel dromen zijn symbolisch van aard, je moet ze niet al te letterlijk nemen. Dromen over vliegen staat bijvoorbeeld voor vrijheid, ambitie en prestaties. En droom je over de dood dan kan dat staan voor een nieuw begin.
*Lucide dromen zijn dromen waarbij je je bewust bent dat je droomt. Je bent dan langere of kortere tijd in staat om je droom te sturen. Ze komen maar bij weinig mensen voor.

Slaaptips

1. Zorg overdag voor een goede afwisseling van inspanning en ontspanning. Teveel voor anderen ‘zorgen’ is bijvoorbeeld uitputtend.
2. Neem geregeld lichaamsbeweging. Een ommetje voor het slapen gaan werkt ook goed.
3. Leef regelmatig. Ga steeds op dezelfde tijd slapen en op dezelfde tijd opstaan. ‘Uitslapen’ is funest.
4. Slaap liefst met open raam en onder een dekbed dat bij het seizoen past.
5. Bereid je voor op het slapen gaan. Droom weg bij de open haard, drink een kopje (kruiden)thee, neem een warme douche en poets je tanden.
6. Los in bed geen problemen of ruzies op. Ga met vrede in je hart slapen en vertrouw dat je het de volgende dag oplost.

Feiten & Cijfers

-Nederlanders brengen gemiddeld 7 uur en 54 minuten per etmaal in bed door.
-Vermoeidheid is een grotere oorzaak van dodelijke verkeersongelukken bij jongeren dan alcohol.
-In het eerste levensjaar ontneemt een baby zijn ouders 400 tot 750 uur nachtrust.
-Overigens slaapt 41% van ons in de foetus houding, dus opgekruld op de zij.
-Tijdens een nacht draaien we ons gemiddeld iedere tien a vijftien minuten om. Dat is ruwweg veertig keer per nacht.
-Slaaptekort bevordert het ontstaan van fijne lijntjes in de gezichtshuid. Het verhoogt cortisol in het bloed, wat de werking van het huidverstevigend collageen dwarsboomt.
-Tijdens het slapen genezen wonden, botbreuken en kneuzingen het snelst. Ook maakt het lichaam tijdens de slaap de meeste antistoffen aan.
-Door slaapgebrek kun je dik worden. Het komt het peil van het hormoon dat een hongergevoel geeft bij slaapgebrek stijgt.