Jacque Fresco: ‘Het monetaire systeem is mensonvriendelijk’. Een tijdje geleden interviewde ik een bijzonder mens via Skype: de Amerikaan Jacque Fresco. Het artikel dat ik naar aanleiding daarvan over hem schreef, is gepubliceerd in Gentlemens Watch magazine en in Vruchtbare Aarde. Nu hier op het blog, enjoy!
In het slechtste geval noemt men hem een charlatan, utopist of excentriekeling, in het gunstigste een visionair, futurist en idealist. Onder het motto ‘Future by Design’ is deze 97-jarige Amerikaan al het grootste deel van zijn leven bezig om onze leefomgeving en cultuur te hervormen. Dat doet Jacque Fresco niet alleen met woorden, hij bouwt letterlijk aan de wereld van morgen. Een wereld zonder geld welteverstaan: “Geld werkt alleen in een wereld waar schaarste heerst. Er heerst geen schaarste.”

Door Viola Robbemondt © House of TXT/Foto’s: The Venus Project

Wie is Jacque Fresco?
Hij werd op 13 maart 1916 in Brooklyn, New York geboren en begon zijn professionele carrière als design consultant voor Rotor Craft Helicopter Company. In het leger diende hij bij de Design en Development Unit op de Wright-Patterson Air Force Base in Dayton, Ohio en werkte voor de Raymond De-Icer Corporation als onderzoeks-ingenieur. Door de jaren heen ontwikkelde en ontwierp hij daarnaast talloze instrumenten en apparaten, onder andere voor de medische wetenschap. Omdat hij geen geld had om patenten aan te vragen, hield hij hier nooit veel geld aan over.
Inmiddels is Fresco bekend als industrieel ontwerper, architect, concept artiest, lector, social engineer en futurist. Overal ter wereld geeft hij lezingen over duurzame steden, efficiënte energie, management van natuurlijke grondstoffen, cybertechnologie, globale automatisering en de rol van de wetenschap in een samenleving. Samen met zijn levenspartner en collega Roxanne Meadows (64) richtte hij The Venus Project op, waarin zijn visie tot leven komt. Het monetaire systeem bestaat in ‘zijn’ wereld niet meer, hij pleit hartstochtelijk voor de ‘op grondstoffen gebaseerde economie’.
Sinds eind zeventiger jaren wonen Fresco en Meadows nabij het plaatsje Venus in Florida waar zij eigenhandig tien huizen en gebouwen in Venus Project stijl ontwierpen en bouwden. Hier geeft Fresco rondleidingen en hij werkt nog dagelijks aan tekeningen, schaalmodellen en animaties. In 2006 werd de film Future by Design uitgebracht, waarin het leven en werk van Jacque Fresco wordt beschreven. Daarnaast is The Venus Project prominent aanwezig in de in 2008 gemaakte documentaire Zeitgeist Addendum, als een mogelijke oplossing voor de mondiale problemen.

Wanneer realiseerde u zich dat uw ideeën anders waren?
“Tijdens de Grote Depressie in 1929 toen de aandelenmarkt instortte. Ik was dertien jaar, woonde in New York City en miljoenen mensen hadden door deze beurscrash opeens geen baan meer, raakten dakloos en hadden niets te eten. Velen pleegden zelfmoord. Jong als ik was, dacht ik: ‘Hier klopt iets niet’. De grondstoffen zijn er nog steeds en mensen willen werken en dingen produceren. Maar dat kunnen niet, omdat ze geen geld hebben om grondstoffen te kopen.’ Ik realiseerde me dat het monetaire systeem de schuldige was en is. Het is absurd, mensonvriendelijk en verouderd en zou anders ingericht moeten worden. Sinds de Grote Depressie zijn we zeventig, tachtig jaar verder en er is van alles veranderd, maar ons sociaaleconomische stelsel is nog steeds hetzelfde. Zodoende zijn we nog steeds niet geciviliseerd. Sterker nog: de politiek is dommer dan ooit. Ze doen net of er schaarste is aan van alles. Als er al sprake van schaarste is, dan is het schaarste aan hersens in de mensen die over ons regeren.”

Welke impact had en heeft dit besef op uw eigen manier van leven?
“Ik wil de verandering zijn. Als je kijkt naar het menselijke lichaam, dan werken alle organen in harmonie samen. Er is niet een orgaan dat zegt: ‘Ik wil nu alle voeding voor mij alleen’. Want dan zou je al snel doodgaan. Pas als alle organen krijgen wat ze nodig hebben, kan het goed functioneren. Zo werkt het ook met de mensheid en zodoende kreeg ik het idee voor een op grondstoffen gebaseerde economie. De aarde geeft ons alles wat we nodig hebben om te kunnen produceren wat we maar willen. Maar om overvloed voor iedereen te creëren, moeten we voorbij het geld. En voorbij bestaande structuren en culturen die bestaande religieuze, militaire en industriële modellen in stand houden. We worden niet geboren met vooroordelen, haat en hebzucht. Dat wordt gegenereerd en overeind gehouden door de omgeving waarin we ons dagelijks bevinden. Dus tenzij je je omgeving en je ervaringen verandert, verandert er niets.”

Was dat ook uw inspiratiebron om hele steden – en de hele wereld – te herontwerpen?
“Ja. Onze leefomgeving, huidige steden zijn slecht van opbouw en vies. Het is lastig om van de ene plaats naar de andere te komen en ze zijn gevaarlijk. Ze dienen mensen niet. En alles wat mensen niet dient, geeft mij ideeën. Ik voel compassie met mensen die in dit soort steden moet leven. Mensen denken dat het normaal is, omdat ze erin opgegroeid zijn. We zijn allemaal een product van onze omgeving, van de cultuur waarin we opgroeien. Als mensen niet beter weten, dan zullen ze ook niet voor beter gaan. Wat we nodig hebben is intelligent beheer van wat de aarde ons geeft. De techniek en de wetenschap kunnen ons daar enorm bij helpen. In The Venus Project passen we dit toe. Als dit idee wereldwijd omarmd zou worden, zou het de waarschijnlijkheid van oorlog en menselijk lijden tot nul reduceren. Armoede, uitbuiting, criminaliteit: dat verdwijnt allemaal vanzelf, want er is geen basis meer voor.”

Er is geen geld meer in uw wereld. Hoe werkt dat?
‘De oude vraag: ‘Hoeveel kost het?’ wordt ingeruild voor de nieuwe: ‘Hebben we de grondstoffen om het te maken?’ Het antwoord is ‘ja’. Geld werkt alleen in een wereld waar schaarste heerst. We hebben allemaal dezelfde basisbehoeften: voedsel, een dak boven het hoofd, relevante educatie en zorg. Als dat allemaal vrij beschikbaar is, net als alle andere spullen van deze wereld, dan is geld overbodig. Vergelijk het maar met een bibliotheek. Je kunt erheen en alles halen wat je wilt. Zonder prijskaartje. Dit wordt mogelijk door een high tech manier van produceren. Als je je niet druk hoeft te maken om wat iets kost, heeft alles de hoogste standaard en wordt alles gemaakt op duurzaamheid.”

Wat motiveert mensen dan nog om dingen te doen, zou er nog iemand werken?
“We zullen altijd in een vorm van onbalans leven. Er valt altijd iets te verbeteren. Maar ik neem aan dat de mens opgeleid zal worden om problemen te willen oplossen. Als de mens mentaal vrij is van schulden, dan zoekt hij nieuwe uitdagingen en dan pas bereikt hij zijn hoogste potentieel. In een op grondstoffen gebaseerde economie doen machines het grove, repetitieve werk. Niemand heeft meer een ‘baan’, iedereen werkt binnen zijn interesseveld en doet iets waar hij of zij goed in is. Het is een cultuur gebaseerd op participatie. Een constant veranderend proces waarbij niemand verveeld raakt. Ik pretendeer overigens niet dat The Venus Project alle problemen kan oplossen, maar dit is wel een hele verbetering met hoe het nu gaat.”

Hoe gaan we dit dan grootschalig aanpakken?
“Alle computers van de wereld worden op elkaar aangesloten en productie, distributie en agricultuur wordt met monitoren en sensoren op elkaar afgestemd. Op die manier heb je een ‘zenuwstelsel’ dat goederen en service kan leveren waar nodig. Een hologram van de aarde kan je precies vertellen wat er overal gaande is. De regering is de aarde zelf, die neemt alle beslissingen en wij zijn daarmee verbonden. Het is zelfregulerend, geregeerd door een systeem van vraag en aanbod, zonder geld. Regeringen worden ingeruild voor informatie uit de populatie. En diensten en services worden geregeld naar aanleiding hiervan.”

Hoe zien onze steden er dan uit?
“In the Venus Project gaan we voorbij aan meningen en smaak. Wat leuk of mooi is, is gebaseerd op een hoge levensstandaard en wat goed is voor mens en omgeving. Mijn steden worden cirkelvormig en als geheel ontwikkeld en gebouwd. We bouwen vanuit het midden naar buiten toe en in het centrum huist een computer die alle informatie bijhoudt en controleert: waterpurificatie, luchtkwaliteit, de ecologische balans tussen mensen, dieren en planten. Dit is het kloppend hart te midden van een soort universiteit die alles monitort. Uit dit midden vloeien departementen van onder meer agricultuur, educatie en oceanografie voort. Daaromheen komt een ring met medische voorzieningen en ‘winkels’. De buitenring wordt gevormd door huizen, parken en recreatiegebieden. Er zijn meren en watervallen en de woningen zijn zodanig neergezet dat je overal planten en groen ziet. Afval is er niet meer, alles wordt gerecycled en omgezet in nieuwe producten. Tevens zullen er steden in zee gebouwd worden die ook dienst doen als mijnen. Van daaruit kun je het leven in de oceaan volgen. Meerdere steden in zee zijn met elkaar verbonden door tunnels en bruggen. Er liggen ook ziekenhuizen in zee zodat ze in zijn geheel verscheept kunnen worden naar andere delen van de wereld zodat we de benodigde materialen niet meer over de weg hoeven te transporteren.”

Hoe werkt het huis van de toekomst?
“Huizen worden voornamelijk vooraf geproduceerd, anders duurt de bouw veel te lang. Ze worden van binnenuit ontworpen, al naar gelang functionaliteit. In mijn wereld is een huis meer dan een huis want het zal leren, inspiratie en communicatie faciliteren. Huizen en gebouwen – alles – wordt gemaakt om continue en gemakkelijk verbeterd en geüpdate te worden. Ze veranderen mee met de kennis en waarden van de mensen die erin wonen. Mensen zijn in deze opzet vrij om te kiezen waar en waarin ze willen wonen, of dat nu een villa is of een hypermodern appartement.”

In uw huisdesigns zien we vaak koepels en kegelvormen terugkomen. Waarom is dat?
“De koepelvorm geeft maximale ruimte tegenover de minste materialen en heeft maximale kracht zodat het bestand is tegen aardbevingen. Je brein zit om deze redenen ook in een koepelvorm, je schedel. De kegelvormige huizen worden gebouwd in gebieden waar vaak stormen en wervelwinden voorkomen. Op deze vorm heeft de wind namelijk weinig grip, denk aan wigwams. Alle huizen worden verwarmd met aardwarmte en van energie voorzien door fotovoltaische cellen die in ramen en andere bouwmaterialen kunnen zitten.”

Hoe ziet het interieur eruit?
“Het worden slimme huizen die hun eigen ‘zenuwstelsel’ hebben dat erop gericht is het leven te dienen en te beschermen. Geïntegreerde sensoren detecteren vuur, toxische materialen: alles wat het leven zou kunnen bedreigen. Lampen bestaan niet meer, de wanden zijn de bron van verlichting – gedeeltelijk of geheel – en je kunt ook de kleur van de verlichting veranderen. In de badkamer zijn douche, wastafel en toilet volledig geïntegreerd. Hiermee kun je bijvoorbeeld het water van de douche opvangen om er later de wc mee door te spoelen. De luchtdruk in deze huizen is enigszins verhoogd zodat er van buitenaf geen stofdeeltjes binnen kunnen komen. Als je iemand wilt bellen, zeg je gewoon: ‘Ik wil graag met die en die praten’ en dan zie je degene op beeld en in geluid op de muur geprojecteerd. Is er een zwembad bij het huis? Zodra je ervan wegloopt, komt er een net omhoog zodat mensen – of dieren – er nooit in kunnen verdrinken. Enzovoort… Maar nogmaals: alles is tijdelijk en conceptioneel.”

Hoe bewegen we ons voort, hoe zien onze auto’s er bijvoorbeeld uit?
“Auto’s zijn er niet al teveel meer, ze zijn het meest inefficiënte vervoermiddel wat er is. In The Venus Project kun je gaan en staan waar je wilt. Met treinen die staan of hangen aan monorails of gebaseerd zijn op elektromagnetische levitatie. Treinen stoppen niet meer bij stations, maar rijden alleen wat langzamer op momenten dat er modules met in- en uitstappende passagiers aan- en afgekoppeld worden. In de treinen, die niet kunnen botsen omdat ze uitgerust zijn met radar of sonarsystemen die afstanden kunnen berekenen en handhaven, zijn bibliotheken, filmtheaters en leslokalen aanwezig. Als voertuigen al beschadigd raken, nemen ze automatisch weer hun originele vorm aan omdat ze gemaakt van memory-materiaal. Vergelijkbaar met een hagedis waarbij een poot of staart weer aangroeit als hij geamputeerd wordt.
In de steden zelf is geen verkeer, alles wordt gedaan via circulaire transportbanden die zowel voor- als achteruit rijden en ook dienst doen als liften. Via ondergrondse systemen kun je naar allerlei andere gebieden en steden reizen. Verder zijn er luchtbussen die boven de grond zweven door het gebruik van luchtdrukverschillen en helikopterachtigen die vliegen met behulp van elektrisch geladen deeltjes, ionen.”

Is dit soms Back to the Future, deel 8?
“Geen idee, het is technisch gewoon uitvoerbaar en sommige dingen bestaan al. Ik weet in ieder geval dat het leven op aarde beter kan dan het nu is.”

Dromer, excentriekeling, charlatan, visionair. U wordt van alles genoemd, hoe noemt u zichzelf?
“Ik ben daar niet mee bezig. Ik vraag mezelf alleen maar dagelijks af hoe we de wereld kunnen verbeteren. We zien de wereld niet zoals hij werkelijk is, we zien alleen onze eigen perceptie. Er zijn allerlei specialisten die allemaal hun eigen taaltje spreken en daardoor ontstaat een tunnelvisie. Als ik al een woord voor mezelf moet verzinnen, dan is het ‘generalist’. Mensen zouden zichzelf beter moeten informeren, dan ontstaat een ruimere visie. Ik ben slechts iemand die uitlegt en laat zien waarin hij geloofd. Maar ik nodig iedereen uit om me tegen te spreken.”

U bent onlangs 98 jaar geworden en werkt nog dagelijks. Wat drijft u?
“De stupiditeit van onze regering en het verouderde sociaaleconomische systeem. En hoop, want ik merk dat mensen het beginnen te begrijpen. Ik wil The Venus Project dan ook introduceren bij zoveel mogelijk mensen. We leggen alles technisch uit. Dat is het verschil met anderen die idealistisch of idioot genoemd worden. Ik zet mijn woorden om in daden. Ik voel compassie voor mensen, ik wil ze laten zien dat het anders en beter kan. We hoeven niet met elkaar te vechten. In The Venus Project is geen leger, er zijn geen gevangenissen. Dat komt omdat iedereen alles kan hebben wat men wil en nodig heeft. Er is geen schaarste, alles is beschikbaar. Dan hoeven mensen ook niet te liegen en te stelen.”

Wat is uw nieuwste project?
“Er zijn er vele. We werken aan een voorstel voor de oprichting van een researchcentrum, ergens in het zuiden van Europa, dat kan dienen als hart van onze eerste stad. Het zal dienst doen als universiteit voor ongeveer duizend mensen die we opleiden zodat The Venus Project werkelijkheid wordt. Dit researchcentrum willen we overal ter wereld dupliceren zodat er meerdere van dit soort ‘steden’ ontstaan. Ik hoop deze tussenstap tussen de oude economie en de op grondstoffen gebaseerde economie uiteraard nog mee te mogen maken. Daarnaast werken we aan een film, we zijn in gesprek over een televisieshow; een serie over mijn werk. Er wordt een audio- en videoboek en twee documentaires gemaakt over mijn werk. Kortom: er is nog veel te doen.”