Trouwe lezers weten het: ik ben geen voorstander van medicatie tegen ‘kwalen’ als verdriet, angst en boosheid. Over antidepressiva schreef ik al eerder, vandaag nog een post hierover, in een ander verband.

Mijn moeder die sinds een maand of tien in een verzorgingstehuis zit, kreeg een paar maanden geleden antidepressiva voorgeschreven. Zij heeft in haar leven nog nooit dit soort middelen geslikt, zelfs niet in zeer moeilijke tijden bijvoorbeeld nadat ze een zeer ernstig ongeval kreeg. Ze had wel haar buien en depressies, maar die onderging ze als een echte vrouw: soms met een lach, soms met een traan, soms met boosheid.

De arts in het verpleeghuis vond echter dat antidepressiva mijn moeders ‘angst’ zou kunnen verminderen. Omdat mijn moeder al een paar jaar niet meer praat, is het extra moeilijk om te beoordelen of dat wel een goed idee is. Ik had bij mijn moeder in ieder geval geen angst opgemerkt. Wel onrust. Maar dat leek me niet zo gek als je opeens uit je vertrouwde omgeving – en bij je man vandaan – wordt gehaald en ‘opgesloten’ wordt in een verpleeghuis. Niet dat het anders kon, maar het is dan logisch dat je moet wennen en onrustig bent. Zeker iemand met dementie begrijpt het dan niet.

De antidepressiva werden aldus toch ingezet. De afgelopen maanden ging mijn moeder echter hard achteruit. Ze had geen eetlust meer, viel zeer sterk af – ze weegt nog maar 43 kilo – en was suf, slaperig en glimlachte niet meer zoveel als voorheen. Als ik haar tijdens haar middagdutje observeerde, lag ze erbij als een dood vogeltje. Ik maakte me grote zorgen en sprak met de verzorgenden en de arts. Die laatste besloot, omdat mijn moeder volgens hem in de laatste levensfase was aangekomen en wellicht nog maar weken te leven had, te stoppen met de antidepressiva.

Omdat deze middelen vaak werken met een ‘spiegel’ – de werkzame stoffen hebben weken tijd nodig om aan te slaan en blijven na het stoppen ook nog lang in het bloed – merk je er niet meteen iets van als je ze gaat slikken, en ook niet als je stopt. Maar al na een paar dagen had mams opeens weer eetlust! Ze is minder suf en slaperig en maakt een veel helderdere indruk. Je begrijpt: op zo’n moment ga ik me toch afvragen of de middelen die ze kreeg niet erger zijn dan haar kwaal. Sterker nog: dat deze middelen je indirect kunnen doden. Zeker als je al zwak bent en niet meer zelf kunt aangeven hoe je je precies voelt.

De bijwerkingen van antidepressiva zijn onder meer: sufheid, verminderde (of juist meer) eetlust, hoofdpijn, misselijkheid, slapeloosheid, droge mond, wazig zien, duizeligheid. Allemaal dingen waarvan mijn moeder in de afgelopen weken best last gehad kan hebben. Geen wonder dat ze amper meer at en dronk! Uiteraard zijn dit mijn eigen vermoedens en conclusies. En mijn moeders dementie zal uiteindelijk haar dood worden. Maar ik ben erg blij dat ze nu van de ‘medicijnen’ af is, dan weet ik als het zover is tenminste zeker dat ze niet is overleden aan de bijwerkingen ervan.

De artsen en verzorgers zou ik graag op het hart willen drukken dat er ook andere manieren zijn om onrust te verminderen. Kwalitatieve aandacht bijvoorbeeld. Ik krijg vaak de indruk dat er in verpleeghuizen veel te weinig tijd is voor individuele aandacht. Dat heeft allerlei redenen, onder andere de bezuinigingen waardoor er minder personeel beschikbaar is, maar ook persoonlijke interesse in je patienten speelt mee. Ik zie te vaak dat dementerenden ‘standjes’ krijgen en soms gewoon met rolstoel en al ‘op de gang’ of ‘in de hoek’ worden gezet ‘om rustig te worden’. In mijn beleving is dit tamelijk onmenselijk en ontbreekt het de verpleging op dit soort momenten aan inlevingsgevoel. Ga nou eens uit van jezelf, denk ik dan, zou jij zo behandeld willen worden? Ik heb op zo’n moment liever een opbeurend woord, een aai over mijn schouder en/of een lekker kopje thee. Daarnaast kun je werken met natuurmedicatie als St. Janskruid en kamillethee om mensen gerust te stellen en te kalmeren.

Uiteraard staan de beste stuurlui aan wal en ik weet heus dat het niet gemakkelijk is om in een verpleeghuis te werken en om te gaan met de nukken en grillen van alle patienten. Ze hebben allemaal hun eigen ‘gebruiksaanwijzing’, sommigen zijn enorm lastig en luidruchtig. Daarnaast zijn we allemaal mens en verliezen we wel eens ons geduld: dat is volkomen begrijpelijk. Maar de emoties van de dementerenden onderdrukken door het geven van medicatie (ook het paardenmiddel Haldol wordt veel gebruikt in dit soort instellingen) is volgens mij vaak niet gepast. En kan dus zelfs de dood tot gevolg hebben. Hier een artikel over dit onderwerp dat in juni 2011 verscheen in dagblad Trouw.

***