Omdat mijn lieve moeder (nu 73) sinds een klein half jaar in een verpleegtehuis voor dementerenden is opgenomen, komt er informatie op mijn pad waarin ik haar situatie, in ieder geval deels, herken. Zo ook het indrukwekkende boek ‘Wils Verklaring’ door Hans Smit en Henri van Gelder. Bij mijn moeder is nooit sprake geweest van een euthanasieverzoek, ook niet toen ze nog in staat was iets dergelijks te overdenken en uiten. Bij de vrouw van Henri van Gelder was dit wel het geval.

Het boek beschrijft het proces waar Wil van Gelder, haar echtgenoot Henri en alle betrokkenen en artsen, doorheen gingen toen er bij Wil op jonge leeftijd – begin zestig – de ziekte van Alzheimer werd gediagnostiseerd. Al vanaf het eerste moment was het voor Wil duidelijk dat ze niet als een kasplantje in een tehuis wilde worden verzorgd. Ook niet als ze schijnbaar gelukkig, kwijlend en met een pop in haar armen voor het raam zou zitten. Haar wens was van meet af aan duidelijk: dan wil ik euthanasie.

Eigenlijk zou de vraag of je als dementerende het recht hebt om te kiezen voor zelfdoding niet relevant moeten zijn. In ons land is de euthanasiewet tenslotte al jaren van kracht en dus is het antwoord ‘ja’. Toch loopt de echtgenoot van Wil tegen een hoop moeilijkheden aan als hij de wens van zijn zieke vrouw – samen met de huisarts – ook echt wil uitvoeren. De haken en ogen zijn, zelfs als je nog nooit met het onderwerp te maken hebt gehad, zonder meer schokkend en geven een goed beeld van hoe de euthanasie-wetgeving in de praktijk werkt. Er moest een hoop geduw en getrek te pas komen aan het uitvoeren van Wils wens; met alle emotionele gevolgen voor de betrokkenen.

Wat mij persoonlijk vooral raakte in het boek waren de vele quotes van vrienden en familieleden van Wil, die haar ziekteproces van zeer nabij meemaakten. De uitdagingen waarvoor je komt te staan zijn niet niks, omgaan met een dementerende vergt veel van naasten en vrienden. Het proces van geestelijke aftakeling is voor velen nog moeilijker te verkroppen dan het lichamelijke. Toch is het wat mij betreft ook waardevol: je neemt stukje bij beetje afscheid van een geliefd persoon – of eigenlijk van diens ego – en ook dat kent zijn rijkdommen. Je leert de geliefde persoon nu ook kennen in al zijn of haar kwetsbaarheid. De afasie (niet meer kunnen praten en geen taal meer begrijpen, red.) waarmee mijn moeder bijvoorbeeld te maken heeft, maakt – hoe afschuwelijk en gek het misschien ook klinkt – dat ik haar nu liever opzoek dan voorheen. Ze claimt me niet meer. Daarbij is er bij mij een diep weten ontstaan dat je, hoewel je niet meer met elkaar kunt praten, voor altijd met elkaar verbonden bent.

Door het lezen van Wils Verklaring ga je je ook afvragen hoe je zelf zou reageren en handelen als je de diagnose Alzheimer krijgt. Wil je in een tehuis verzorgd worden tot het bittere einde? Of kies je ook voor hulp bij zelfdoding? En zo ja: wie gaat dit dan voor je uitvoeren? Stel dat je echtgenoot en/of kinderen je er niet bij willen helpen. Of als je geen echtgenoot en/of kinderen hebt? En heeft het, zelfs met een van kracht zijnde euthanasiewet, zin om je wens vast te leggen? Indringende vragen waarop ik geen eenduidig antwoord heb.

Terecht schrijven de schrijvers dat in de discussie die naar aanleiding van Wils euthanasie ontstond – het haalde alle kranten – niemand ‘gelijk’ of ‘ongelijk’ heeft. ‘In zaken van leven of dood is niemand tot iets verplicht en neemt ieder zijn eigen beslissingen’. In ieder geval vind ik Wils Verklaring een mooi, helder opgeschreven document over uiterst moeilijke materie. Het is een aanrader voor iedereen, en zeker voor mensen die in de zorg werken of te maken hebt met iemand die aan dementie of Alzheimer lijdt.

Wils Verklaring is te bestellen via deze site of deze.